Kantoor Jongerius

Het Jongerius complex is in de jaren dertig van de twintigste eeuw door Jan Jongerius gerealiseerd als representatief fabriekscomplex voor zijn metaal- en autoassemblage bedrijf (Ford). Het geheel bestaat uit een woonhuis met erachter het kantoorgebouw, verbonden door een symmetrisch aangelegde tuin met pergola. Achter en naast het kantoor waren de fabriekshallen gelegen. Het woonhuis met het kantoor zijn als representatief onderdeel van het fabriekscomplex gebouwd en grotendeels door Jan Jongerius zelf ontworpen. De futuristische vormgeving representeerde de nieuwe ontwikkeling van de auto- en olie-industrie en sloot aan op de modernistische vormgeving waarmee Ford zich associeerde. Tevens onderstreepte het geheel de status van Jan Jongerius als succesvolle en innovatieve ondernemer/Ford-dealer in Utrecht en Midden Nederland.

Huis, tuin en kantoor zijn in 2014 als rijksmonument aangewezen. Het huis is in 2012 in oorspronkelijke staat gerestaureerd. De fabriekshallen zijn in 2017-18 gesloopt om plaats te maken voor een nieuwe woonwijk van Utrecht. Het kantoorgebouw stond er verlaten bij en was ontdaan van alle decoratieve onderdelen, zoals de indrukwekkende luifel en prominente lichtelementen. In 2018 is het kantoorgebouw in opdracht van Stichting vrienden van het Jongerius Complex door Blauw architecten gerestaureerd. Harriën van Dijk heeft als restauratiedeskundige gedurende de planvorming en uitvoering het ontwerpteam geadviseerd, met name met betrekking tot restauratie van oorspronkelijke materialen, het toepassen van nieuwe elementen en het inpassen van duurzaamheidsvoorzieningen.

De constructie van het gebouw bestaat uit een staalconstructie met een metselwerk vulling. Deze constructie vormt tevens de gevel, die aan de buitenzijde is bepleisterd, waardoor de staalconstructie oorspronkelijk niet zichtbaar was. Bouwkundige en bouwfysische problemen ontstonden doordat de stalen liggers en kolommen een koudebrug vormden. Door spanningsverschillen tussen staal en metselwerk ontstond scheurvorming in de bepleistering en vergaande corrosie van het staal.
Na uitvoerig onderzoek bleek de oplossing voor de bouwkundige gebreken het aanbrengen van een nieuwe isolatielaag aan de buitenzijde. Hiermee konden de koudebruggen opgelost worden en kon tegelijk voorkomen worden dat de waardevolle historische staalconstructie (door het constructiebedrijf van Jan Jongerius zelf gebouwd) moest worden vervangen. Met deze herstelmethode kon de conservering van het monument gecombineerd worden met het aanbrengen van duurzaamheidsvoorzieningen.
Het kantoor is aan de buitenzijde rondom voorzien van isolatie, dat handmatig bepleisterd is. De stalen ramen waren te slecht om te behouden en zijn vernieuwd, voorzien van dun dubbel glas en naar voren geplaatst, zodat de strakke modernistische uitstraling van het kantoor behouden is gebleven. Alle decoratieve elementen zoals de luifel, de klok en de lichttorens zijn gereconstrueerd, zodat het kantoor weer de indrukwekkende representatieve verschijning heeft gekregen.
Ten behoeve van een multifunctioneel gebruik zijn in het interieur nieuwe voorzieningen ingebracht, waarbij de karakteristieke zalen aan weerszijden van het centrale trappenhuis zijn gehandhaafd. Het trappenhuis met marmeren trap is terughoudend gerestaureerd met behoud van zoveel mogelijk oorspronkelijk materiaal. Het bijzondere glas-in-lood raam met de geschiedenis van het bedrijf van Jan Jongerius is gerestaureerd en teruggeplaatst.

De restauratie en verduurzaming van dit rijksmonument was tweeledig: de nieuwe thermische schil en een uitgebalanceerde installatie verbeteren het binnenklimaat en zorgen voor een beheersbaar energieverbruik. Tegelijk kan hierdoor de historische constructie geconserveerd worden en kan het historische gebouw ook met normaal onderhoud in stand worden gehouden. Deze restauratiemethode zorgt voor een toekomstbestendig rijksmonument en een beheersbare exploitatie. Behoud, herstel, gebruik, comfort, energieverbruik en onderhoud zijn in samenhang uitgewerkt tot een integraal restauratieplan.