Cultuurhuis De Vrijstaat

VB erfgoed & architectuur heeft het ontwerp gemaakt voor het cultuurhuis de Vrijstaat. In hartje centrum van Leidsche Rijn bewoonde de Vrijstaat een rijksmonumentale boerderij die toe was aan een stevige verbouwing en verduurzaming. De gemeente Utrecht verschafte de opdracht en in samenwerking met de gebruikers en in een bouwteam met de bouwers hebben we van ontwerp tot uitvoering het plan gerealiseerd.

Het gebruik als cultuurhuis van de wijk vraagt om een ingreep waarbij we een entree ontworpen hebben die nieuwsgierig maakt en uitnodigt om binnen te komen. We plaatsen een revisiebel element als toevoeging van deze tijd aan het monument. Een kader welke de contour van de bestaande dakkapel volgt en landt op het maaiveld. Als men het erf opkomt wordt de entree herkenbaar, voor de avondsituatie geeft de lichtlijn aan de binnenzijde extra sfeer. Bij binnenkomst is het prettig als je de boerderij kan ‘lezen’. De trap naar boven sluit aan op een brug die in de hoge ruimte (tot aan de kap) de twee delen van de inbouw aan elkaar verbindt. We houden de monumentale structuur van de boerderij in tact en laten deze in het zicht.

In de entreezone nodigt de trap uit om even te hangen en een praatje te maken. De ruimtes in het achterhuis (de stal) zijn als volumes in de boerderij geplaatst. Om de visuele relatie met de boerderij en de activiteiten in de ruimte te benadrukken hebben we de gerecyclede puien in de wanden een derde leven gegeven. Aan de westgevel is een royale keuken gepositioneerd waar kinderen rondom een eiland deelnemen aan een kookworkshop. Aan de oostkant lopen we via de gaderobe naar de toiletten. Voor dit programmaonderdeel hebben we een nieuwbouwdeel tegen de oorspronkelijke uitbouw geplaatst.

Het inbouwprogramma biedt ruimte voor verschillend gebruik. Vanuit de inspiratiesessie en ontwerpteam overleg sessies hebben we het programma en gebruik samen vastgesteld. Een ruimte moet handig en vlot om te toveren zijn van bijvoorbeeld een yogaruimte naar een koor-oefenruimte. Hierbij hebben we niet alleen gedacht aan de ruimte zelf maar ook aan bijvoorbeeld handige opbergsystemen, schuifdeuren, podiumelementen en gordijnen. Naast de pragmatische programmapuzzel vraagt de gebruiker ook om een ontspannen, niet geheel gepolijste plek waar ruimte overblijft voor inspiratie en vrije invulling voor activiteiten.

Qua materialisatie hebben we gewerkt met hergebruikte materialen en gaan we uit van circulair materiaalgebruik. Zo zijn in de huidige boerderij veel wanden en plafonds getimmerd met kraaldelen, deze hebben we voor de wandbekleding hergebruikt. De begane grondvloer was een aandachtspunt, ten behoeve de gewenste reversibiliteit hebben we een zwevende vloer aangebracht. In deze ‘zwevende’ vloer maken we ruimte voor leidingen (verwarmen en elektriciteit). Het voorhuis, het voormalige woongedeelte van de boerderij, huisvest het ondersteunende programma zoals kantoor en vergaderen. De huiskamer zal gebruikt worden als (flex) werkplekken en vergaderruimte, kinderactiviteiten zullen straks veelal in het achterhuis gaan plaatsvinden.

Op de verdieping is de hooizolder in twee delen gescheiden, deze ontsloten we vanuit de gang die aansluit op de brug. In het deel richting woonhuis zijn twee ruimten voor de artist in résidence (de ‘knechtenkamers’) en nieuwe kantoren in ondergebracht. Het deel naar de achtergevel toe is een open zolderruimte die door grotere groepen te gebruiken is. Vanaf de overloop kijken we in de vide naar de entree, aan de hoge wand prijkt het wandkleed van kunstenaar Koen Taselaar (https://koentaselaar.nl/). Een prachtig tafereel met verhalen van en over de Vrijstaat in textiel.