In 2007 verwoestte een felle brand het Armando Museum in de Elleboogkerk in Amersfoort. Van de neoclassicistische hallenkerk uit 1820 stonden alleen nog de buitenmuren overeind. In 2011 besloot de gemeente Amersfoort de restauratie en herbouw van de kerk te beperken tot het casco. De vaste museumfunctie kwam te vervallen, maar een bijzondere kapconstructie maakt een multifunctioneel gebruik mogelijk. VB erfgoed & architectuur was van het schetsontwerp tot en met de uitvoering betrokken bij de realisatie.

Reconstructie exterieur

De Elleboogkerk aan de Langegracht is onderdeel van een beschermd stadsgezicht. Bij de herbouw en restauratie is het exterieur zuiver gereconstrueerd om het silhouet in oude glorie te herstellen. De toren is herbouwd en de kap van de kerk heeft de oorspronkelijke contouren van voor de brand teruggekregen. De schuine dakvlakken zijn bedekt met hergebruikte, holle pannen. Bovenop het dak is uit het zicht, in de lengterichting van het gebouw, een lichtstraat geplaatst die voor de benodigde daglichttoetreding zorgt. Het daglicht dat hier binnenkomt, kan met draaibare jaloezieën in de spouw van het isolatieglas worden getemperd.
De buitenmuren zijn schoongemaakt en waar nodig hersteld met nieuw metselwerk. De bestaande metselwerkwanden van de aanbouwen van de kerk zijn aan de binnenzijde geïsoleerd met voorzetwanden. Het metselwerk van de kerk zelf is ongeïsoleerd gelaten. Glas-in-lood ramen zijn hersteld en aan de buitenzijde voorzien van nieuwe, isolerende beglazing.

Multifunctioneel interieur

In het interieur was er meer ontwerpvrijheid. Hier zijn oorspronkelijke onderdelen zoals de geprofileerde kolommen en lijsten gerestaureerd naar de toestand van voor de brand en nieuwe aanvullingen hedendaags vormgegeven.
Het was een grote wens vanuit de gebruiker en opdrachtgever om één grote, multifunctioneel inzetbare ruimte te creëren. We hebben hiertoe een houten kapconstructie ontworpen die de gehele lengte van de kerk overspant en slechts door twee sculpturaal vormgegeven, stalen portalen wordt ondersteund.
Het stucwerk aan de binnenzijde van de kerkmuren is waar nodig hersteld. Het metselwerk boven het oorspronkelijke gewelfde plafond is in schoonwerk uitgevoerd om het verschil aan te geven tussen de oorspronkelijke en de nieuwe plafondhoogte. Onder een nieuwe, grijze gietvloer is vloerverwarming aangebracht. Dankzij de leegte, de hoogte, het aangename klimaat, de prettige akoestiek en de daglichttoetreding vanuit de kap is de Elleboogkerk de ideale plek voor exposities, voorstellingen en optredens.

Houten kap

Het meest in het oog springt de nieuwe houten kap van de kerk. De kap bestaat uit een 3d vakwerk van 33 meter lang en 6,5 meter hoog en weerspiegelt de constructie van het oorspronkelijke dak. De vurenhouten pendels van het vakwerk zijn achtkantig, als potloden. Ze hebben spitse uiteinden om ze in de stalen knooppunten zo dicht mogelijk bij elkaar te kunnen monteren. Het vakwerk heeft in totaal 56 knooppunten, waarvan er door de onregelmatige vorm van de kerk 42 verschillend zijn. Omdat de constructie niet exact te berekenen was, zijn door de TU Eindhoven trekproeven uitgevoerd om de sterkte te testen. De constructie draagt niet alleen het dak, maar zorgt ook voor de stabiliteit van de buitenmuren. De vurenhouten plafondplaten zijn over het gehele oppervlak voorzien van perforaties voor geluidsabsorptie.

Categorie: Restauratie/herbestemming
Opdrachtgever: Gemeente Amersfoort
Programma: Museum
Bouwkosten: € 4,5 miljoen
Team: VB erfgoed & architectuur i.s.m. Marx en Steketee
Status: Opgeleverd
Opleverdatum: januari 2015